कोकिला ढकाल
इलाम, फागुन २० गते । चार वर्षअघि उत्तरपूर्वी सिमाना इलामको जौबारीमा स्थापना भएको आलु विकास केन्द्रले आलुको बीउ रोप्न थालेको छ । यहाँ उत्पादन भएको बीउबाट राम्रो उत्पादन हुन थालेपछि बीउको माग बढेसँगै केन्द्रले आगामी वर्षका लागि आलुको बीउ रोप्न थालेको हो । केन्द्रले यो वर्ष एक सय २५ मन आलु रोपिसकेको छ । अब ३० मन जति बीउ रोप्न बाँकी रहेको केन्द्रका निमित्त प्रमुख गणेश खत्रीले बताउनुभयो । पछिल्ला दिनमा दिनहुँ जसो पर्ने गरेको हिउँ र तुषारोका कारण तयार गरिएको बीउ रोप्न बाँकी छ, खत्रीले भन्नुभयो । वर्षैभर जस्तो हुस्सु र चिसो हुने जौबारीमा लगाइएको आलुमा डढुवा र ढुसी रोगले आलुलाई बढी नोक्सान गरेको खत्रीको भनाइ छ ।
नेपाल–भारत सीमा नजिकै रहेको भारतको सिंहलिला नेसनल पार्कबाट आउने वन्यजन्तु बँदेल र मृगले पनि यहाँको आलु तथा किसानले लगाएको बाली नस्ट गरिदिने कारण पनि समस्या रहेको निमित्त प्रमुख खत्री बताउनुहुन्छ । केन्द्रले गत वर्ष आलु विकास केन्द्र खुमलटारबाट ल्याइएको बीउलाई नै विकास गरेर यो वर्ष जनक देव, खुमल सेतो, डेजिरे, खुमल उपहार, कार्डिनल, कुफ्री ज्योति, पीबीएसलगायतका जातको आलुको बीउ लगाएको छ । यो वर्ष चार सय मन उत्पादन हुने अनुमान गरिएको आलु अलि तल्लो भागका किसानकोमा भने एक किलो बराबर १५ किलोसम्म उत्पादन भएको पाइएको खत्रीले जानकारी दिनुभयो ।
केन्द्रले यो समयमा लगाएको आलु आगामी साउनमा मात्र पाक्ने गरेको छ । साउनमा उत्पादन भएको बीउ तल्लो भेग अर्थात कम उचाइमा बस्ने किसानले हिउँदे आलु लगाउने र लेकका किसानले भने अर्को वर्ष बर्खे आलु नै रोप्ने गरेका छन् । गत वर्ष प्रतिकिलो ६० रुपियाँका दरले बीउ आलु बिक्री गरेको केन्द्रले किसानका समूह र सहकारीमार्फत किसानलाई दिने गरेको छ ।
इलाम, पाँचथर, ताप्लेजुङसम्मका किसानले माग गर्दै आएको यहाँ उत्पादित आलुको बीउ आर्थिक वर्ष ०७४÷०७५ मा तीन सय आठ मन आलुको बीउ उत्पादन भएको थियो । यस्तै ०७५÷०७६ मा चार सय ३० मन आलु उत्पादन भएको केन्द्रले जनाएको छ । सडक तथा यातायातको पहुँच कमै हुने यो क्षेत्रमा चार सय दस हेक्टर सरकारी जग्गा रहेको छ । आलु विकास केन्द्र र कृषि अनुसन्धान केन्द्रले करिब छ हेक्टर जमिन मात्र प्रयोग गरेका छौँ, खत्री भन्नुहुन्छ, बाँकी जमिन खाली छ, बाली, बीउ लगाउन घेराबारा नगरी अरू उपाय छैन, वन्यजन्तु र अत्यधिक चिसो नै यहाँको ठूलो समस्या छ ।
