अफ्रिकन स्वाइन फिभर (African swine fever ) सुँगुर र जंगली सुँगुरको भाइरल रोग हो । यो रोग African swine fever virus ले गर्दा लाग्दछ । यो भाइरस Asfarviridae family, DNA type को भाइरस मा पर्दछ । यो रोग पहिलो पटक केन्या( Kenya) मा सन् १९२१ मा देखिएकाे भनी OIE ( Office International des Epizooties) ले जनाएको छ।
यस रोगको संक्रमण हाल विश्वभरि नै रहेको छ ( अमेरिका, क्यानाडा, मेक्सिको, अष्ट्रेलिया, न्यू जिएल्याण्ड मा रोगको प्रकोप रिपोर्ट गरिएको छैन) । यो रोग नेपालमा जेठ २ ,२०७९ मा काठमाडौं भ्यालीमा देखिएकाे नेपाल सरकारले पुष्टि गरेको थियो र त्यस पछि धेरै जिल्ला हरु ( मोरङ, झापा, सुनसरी, कास्की, कैलाली , बर्दिया, स्याङ्जा, बारा आदि) मा देखिएकाे छ । हालै २१ माघ , २०८० देखि यता नेपालको गण्डकी, बागमती , कोशी प्रदेश,लुम्बिनी ,कर्णाली, सुदुरपश्चिम र मधेश प्रदेशमा प्रकोप दाखिदै गरेको पशु सेवा विभागले जनाएको छ । यो रोगलाई सुँगुरको हैजा पनि भनिन्छ ।
यो रोगले बंगुरहरु शतप्रतिशतसम्म मृत्यु हुन सक्छ। यो भाइरस मानिसहरुमा मा सर्दैन । African swine fever रोग घरेलु सुँगुर र जंगली सुँगुरहरूमा सबैभन्दा विनाशकारी रोगहरू मध्ये एक हो, जसले पोर्क उद्योगको लागि उच्च आर्थिक नोक्सान गर्ने गर्दछ । African swine fever द्वारा प्रभावित क्षेत्रहरूमा सुँगुरहरू आवतजावत प्रतिबन्ध गरिने र अन्य पशुहरूको बथ गर्ने कारणले गर्दा किसानहरूलाई महत्त्वपूर्ण आर्थिक नोक्सान हुने गर्दछ । यो रोग अत्यधिक संक्रामक भएको कारणले गर्दा संक्रमण दर धेरै नै हुने गर्दछ ।
स्वस्थ सुँगुर र जंगली सुँगुर सामान्यतया निम्न द्वारा संक्रमित हुन्छन्:
संक्रमित जनावरहरूसँग प्रत्यक्ष सम्पर्क बाट ( oronasal secretion , blood , diarrhea, tissues, dead animal, feces आदि) र सवारी साधन , मानिसको लुगा वा उपकरणको अप्रत्यक्ष सम्पर्कबाट भाइरस एक पशुबाट अर्को पशुमा वा एक स्थानबाट अर्को स्थानमा सर्ने गर्दछ । याे रोग किर्ना ( Ornithodoros) तथा लामखुट्टे र अन्य biting flies( stomoxys) को टोकाइबाट संक्रमित सुँगुरबाट स्वाथ्य सुँगुर मा पनि सर्ने IOE ले दाबी गरेको छ । यो रोग उन्मूलन गर्न धेरै वर्ष लाग्न सक्छ ।
यो रोग लगाउने भाइरस चिसो ठाउँमा ( low temperature) मा ७ दिन, संक्रमित खोरमा महिनौ, ब्लड( blood) मा १८ महिना सम्म, Pork product मा १००० दिन र refrigerator मा रहेको मासुमा धेरै वर्ष सम्म भाइरस जीवित रहन सक्छ । जसले गर्दा यो रोगको रोकथाम चुनौती बन्न सक्दछ । भाइरस ले सङ्क्रमित मासु ७० डिग्री सेल्सियसमा ३०-४० मिनेट पकाइयो भनी भाइरस मर्ने गर्दछ ।
रोगका लक्षणहरू :
African swine fever को विशिष्ट लक्षणहरूमा ज्वरो, गर्भपात, रक्तस्राव र अचानक मृत्यु समावेश छ।अत्यधिक संक्रामक र प्रायः घातक रोग, संक्रमण भएको ४-५ दिनपछि सुरु हुने र ज्वरो आउने र त्यसपछि सुस्त हुने, सास फेर्न गाह्रो हुने, बान्ता हुने, खोकी लाग्ने, नाक र आँखाबाट excretions बाहिर निस्कने, गर्भावस्थामा गर्भपतन, पशुको खुट्टा , पुछार, कान, नाक मा साइनोसिस हुने र ७ दिनभित्र मृत्यु हुने गर्छ। लामो समयदेखि प्रभावित सुँगुरहरू कमजोर हुन्छन् र प्रायः छालामा घाउ भएर लङ्गडा हुन्छन्। उपचार: याे रोग भाइरस को संक्रमणबाट लाग्ने गर्दछ । लक्षण देखिन थालेमा उपचार सम्भब छैन तर अन्य कुनै ब्याक्टेरियल इन्फेक्सन नहोस् भन्नका लागि एन्टिबायोटिक औषधि प्रयोग गरिन्छ।
रोगको रोकथाम कसरी गर्ने ?
यो रोगको कुनै उपचार र भ्याक्सिन हाम्रो देशमा नभएकोले गर्दा नियन्त्रण गर्न कठिन मानिन्छ । रोगबाट बच्न संक्रमण मुक्त फार्मबाट मात्र सुँगुरको पाठापाठी ल्याउने, सरसफाइ र दानापानीमा विशेष ध्यान दिनुपर्दछ । यसको अलवा संक्रतिम पशुलाई फार्मबाट जति सक्दो चाँडो निकाल्नु पर्दछ जसले गर्दा रोग को प्रकोप घटाउन सकिन्छ।
प्रभाकर कट्टेल DVM final year student Bangladesh Agricultural University, Bangladesh
