वैदेशिक रोजगारमा यसरी ठगिन्छन सोझासिधा

झापा । फ्रि भिषा, फ्रि टिकटको विरोध गर्दै सडकमा उत्रिएका म्यानपावर व्यवसायी समस्या एकातिर भएपनि अर्कातिर आन्दोलन थालेका छन् । राज्यमन्त्रीले ७ वटा देशमा फ्रि भिषा फ्रि टिकटको अवधारणा ल्याएपछि म्यानपावर व्यवसायी विरोधमा उत्रिएका हुन् ।
असार २१ गतेदेखि लागू हुने भनिएपछि आन्दोलनमा उत्रिएका म्यानपावर व्यवसायीले समस्या बनाएका पीडितहरुले आफ्नो पीडा सार्वजनिक गर्न थालेका छन् । शिवसताक्षी–३ का होमबहादुर खड्का १ लाख ६० हजार तिरेर मलेसिया पुगे । दलालमार्फत् काठमाडौंको एक म्यानपावरबाट मलेसिया पुगेका खड्का ६ महिना बसेपनि एक महिना मात्र काम गरे । धरमपुरका शुक्र राईले खड्का परिवारबाट १ लाख ६० हजार लिएको बुझिएको छ । म्यानपावरले १२०० रिंगिट दिने सहमति गरेर उनलाई मलेसिया पुर्याए पनि सहमतिको आधा मात्र उनले पाए । ६०० रिंगिटमा एक महिना काम गरेका खड्काले बाँकी समय बिताउन सकेनन् । काम गर्दागर्दै बेहोस भएपछि उनलाई नेपाल फर्कनुपर्ने अवस्था आइपर्यो । गाउँमा खेती किसान गर्ने परिवारले ऋण खोजेर छोरालाई विदेश पठाएको ६ महिनापछि छोराको ज्यान जोगाउन नै समस्या भएको बुबा प्रेमबहादुर खड्का बताउँछन् । ऋण खोजेर छोरालाई फर्काउनुपर्यो ।
फर्निचरको काममा लगिए पनि मार्बल फ्याक्ट्रीमा लगाइएको रहेछ । ब्याजमा ऋण खोजेर पठाएको पैसा तिर्न त कता हो कता, छोरा फर्काउन पनि गाउँमा सरसापट खोजेर ९० हजार पठाउनु पर्यो, उनका बुबा भन्छन् । ६ महिना बस्दा ५ महिना बिरामी भएरै बित्यो । कम्पनीले कसैलाई खबर पनि नगरेको पीडित परिवारको भनाइ छ । ३ वर्षको उल्टै ९० हजार लेबी तिरेर मात्र खड्का परिवारले छोरा फिर्ता बोलाउन पाए ।
यता गरामनी–६ का डिकबहादुर खड्काले पैसा बुझाएको ७ महिना बित्दा पनि उड्न पाएका छैनन् । बिर्तामोडस्थित हमिदा म्यानपावर प्रालिका प्रविन राउतले १ लाख २५ हजार रुपैयाँ बुझेपछि अहिले सम्पर्कमा नभएको बताइएको छ । साउदी अरब लैजाने भन्दै उनीबाट २५ हजार नगद र १ लाख रुपैयाँको चेक हमिदाका बिर्तामोड शाखा प्रमुख राउतले लिएका थिए । ‘म्यानपावर धाएको ७ महिना बित्यो,’ डिकबहादुर भन्छन्–‘पैसा लिने मान्छेलाई म्यानपावरमा भेटिँदैन ।’ म्यानपावरमा बस्ने कर्मचारीले राउत सर बाहिर गएको मात्र प्रतिक्रिया दिने गरेको खड्काको भनाइ छ । उनको पासपोर्ट समेत म्यानपावरले नै राखेको छ ।
बिर्तामोड–५ का एक पीडित ८ महिनादेखि ऋण लिएको ब्याज मात्र बुझाइरहेका छन् । उनले जानकी ओभरसिजका प्रविण राउतलाई १ लाख ५० हजार बुझाएको बताएका छन् । राउतले पीडितलाई दुई पटक कागज गराइसकेका छन् । ८ महिनाअघि पैसा बुझे पनि पीडितसँग राउतको भेटघाट छैन ।
यसैगरी पपुवा न्यूगिनी पुर्याउने भन्दै बिर्तामोडका पंकज लामिछानेले १६ लाख लिएको वर्षौं बितिसक्यो । बिर्तामोडस्थित विकास श्रेष्ठ, सन्तोष श्रेष्ठ र मिन राजवंशीको १६ लाखको अत्तोपत्तो छैन । पपुवा न्यूगिनीको थ्रीस्टार होटलमा काम लगाइदिने, मासिक १ लाख ५० हजार तलबको व्यवस्था गर्ने कबुल गरे पनि लामिछानेले उनीहरुलाई अहिलेसम्म पठाउन सकेका छैनन् । कहिले काठमाडौंबाट त कहिले मुम्बईबाट उडाउने भन्दै ३ वर्ष बितिसकेको छ । मुम्बईबाट फर्कने क्रममा पीडितहरुको आँखा छलेर टे«नबाटै लामिछाने भागेका थिए ।
यसरी म्यानपावरबाट ठगिनेको संख्या वैदेशिक रोजगारमा जाने नेपालीको संख्या बराबर छ । नेपालबाट दैनिक १५ सय नेपाली वैदेशिक रोजगारीमा जाने गरेका छन् । चारपानेका भुकलाल राजवंशी २ वर्षअघि कतारबाट करार समय सकिनुभन्दा अगाडि नै फर्किए । फिनिसिङ कार्पेन्टरमा भनेर लगे पनि सटरिङ कार्पेन्टरमा खटाएपछि उनले काम गर्न नसक्ने भन्दै फर्किए । १२०० तलब तोकिए पनि १०० घटाएरै उनले पाए । काठमाडौंको डीजे म्यानपावरबाट वैदेशिक रोजगारमा गएका राजवंशी म्यानपावरहरुले सर्वसाधारणलाई हदैसम्म ठगी गर्ने गरेको बताउँछन् ।
गरामनी–९ का चण्डी राईको दुःख पनि यस्तै छ । २०१० मा दुबई गएका राई प्लम्बरमा गए पनि गार्डेनको हेरचाह गर्नुपर्ने काममा खट्नुपर्यो । उनले वैदेशिक रोजगारीको दर्दनाक पीडालाई सम्झँदै भने–‘बिरामी हुँदा हेरचाह भएन । बसाई अत्यन्तै फोहोर ठाउँमा, खाना पनि सडेगलेको मात्रै ।’ वैदेशिक रोजगारीमा पुगेकाहरु पनि विभिन्न समस्या सहँदै बस्नुपरेको अवस्था छ । रोजगारका लागि जाँदा लिएको ऋण तिर्नलाई जस्तोसुकै समस्यालाई पनि सामना गर्नुपर्ने बाध्यता रहेको दुबई पुगेका एक झापाली बताउँछन् । म्यानपावरबाट ठगिएका पीडितहरु यतिबेला एकाएक आफ्नो समस्याबारे सार्वजनिक हुँदैछन् ।
उनीहरुले म्यानपावर व्यवसायीको आन्दोलनको कुनै अर्थ नरहेको बताउँछन् । उनीहरु भन्छन्–राज्यले जनतालाई सुविधा दिन ल्याएको नयाँ अवधारणा म्यानपावर व्यवसायीलाई किन टाउको दुखाई भो रु
यता म्यानपावर व्यवसायीहरु भने श्रम राज्यमन्त्रीले एक्लौटी ढंगबाट गरेको निर्णय मान्य नहुने भन्दै आन्दोलनमा उत्रिएका छन् ।
राज्यको नीति मान्नुपर्छ
प्रवासी नेपाली झापाका संयोजक मदन आचार्यले सरकारले गरेको निर्णय म्यानपावर व्यवसायीले मान्नुपर्ने बताएका छन् । उनले राज्यको नीति विपरित म्यानपावर व्यवसायीले काम गर्न नहुने बताए । नीतिको विरोध गर्नु व्यक्तिवादी चिन्तन भएकाले फ्रि भिषा, फ्रि टिकट श्रमिकको हितमा भएको भन्दै लागू गर्नुपर्ने उनको भनाइ छ । ‘देशभरका सर्वसाधारणका लागि गरेको निर्णय हो, म्यानपावर व्यवसायीले नमानेर हुँदैन’, आचार्य भन्छन् ।
वैदेशिक रोजगारमा जानु भन्दा अगाडि श्रमिकलाई सहजीकरण गर्दै आएको प्रवासी नेपाली समन्वय समिति समस्यामा परेका व्यक्तिको न्यायका लागि राज्यका विभिन्न निकायसँग सहकार्य गर्दै आइरहेको छ ।
निर्णय स्वागतयोग्य
वैदेशिक रोजगार व्यवसायी संघ झापाका अध्यक्ष भानु शिवाकोटीले वैदेशिक रोजगारीको सन्दर्भमा सरकारले गरेको निर्णय स्वागतयोग्य भएको बताउँछन् । स्वागतयोग्य भएपनि कार्यान्वयन गर्न नसक्ने उनको भनाइ छ । ‘एकपक्षीय निर्णय भएकाले कार्यान्वयन गर्ने अवस्था छैन’, शिवाकोटी भन्छन्–‘सिस्टमेटिक भएन, व्यवसायीको लाखौं डुबेको छ ।’
उनले सर्वसाधारणलाई इजाजत प्राप्त पूर्वाधार सम्पन्न म्यानपावरबाट मात्र वैदेशिक रोजगारमा जान सुझाव दिएका छन् । ‘डुप्लिकेट म्यानपावरबाट नठगिए कहाँबाट ठगिनु’, उनले आक्रोशित हुँदै भने–‘राम्रो ठाउँमा जान, सहमति भएको काम र तलब पाउन त राम्रै म्यानपावरबाट जानु पर्छ ।’ उनले समस्यामा परेका पीडितहरुलाई सरकारका विभिन्न निकायसम्म जान सुझाए ।
‘प्रमाण लिएर आउनुस्, कारबाही गर्छौं’
प्रमुख जिल्ला अधिकारी तेजप्रसाद पौडेलले वैदेशिक रोजगारका क्रममा ठगिएका पीडितहरुलाई प्रमाणसहित सम्बन्धित निकायमा पुग्न सुझाव दिएका छन् । उनले वैदेशिक रोजगारको क्रममा ठग्नेलाई वैदेशिक रोजगार विभागमार्फत् तुरुन्तै कारबाही गर्ने जानकारी दिए । उनले पीडितलाई प्रमाणसहित श्रम कार्यालय, जिल्ला प्रशासनसहित वैदेशिक रोजगार विभागमा पुग्न भनेका छन् । ‘हदैसम्मको कारबाही गर्छौं, तर प्रमाण लिएर आउनुपर्छ’,प्रजिअ पौडेलले भने ।