चन्द्रकान्त पौडेल
काठमाडौं कार्तिक २ । आजभोलि शाारीरिक र मानसिक रूपमा धेरै भिन्न भएका स्त्री र पुरुष बराबर भन्ने कुरा पनि छ।हाम्रो मूलपरम्परामा नारीहरुको विशेष आदर र संरक्षण गर्ने सिद्धान्त भएको कुरा धेरैले बुझ्न नपाएकाले साधारण जनसमुदाय पनि बहकिएको देखियो। स्त्री र पुरुषको क्षमता पनि सामान्यरूपमा भिन्न हुन्छ। अपवादका कुरा छुट्टै हुन्। आमा पिताभन्दा १००० गुना बढी मान्य हुन् भन्ने कुरा मनुस्मृतिमा पनि छ। मनुस्मृतिमा भनिएको छ।
उपाध्यायान् दशाऽऽचार्य
आचार्याणां शतम् पिता।
सहस्रन् तु पितृन्माता
गौरवेणातिरिच्यते।।
मनुस्मृतिको यो बचनले आमाको स्थान पिताभन्दा धेरै माथि उल्लेख गरेको छ। धार्मिक ग्रन्थ र सन्दर्भहरुमा समेत महिला र पुरुषहरुका लागि कतिपय अलग अलग व्यवस्था गरेको छ। यस्तो व्यवस्था दशैंको बेलामा दिइने आशिर्वचनमा समेत प्रयोग भएको पाइन्छ। दसैंमा पुरुषहरुका लागि मात्र आशीर्वाद दिन प्रयोग गरिने 'आयुर्द्रोणसुते।।। ' भन्ने श्लोकमा सबै पुरुषहरुका नाम छन्। कुनै पुरुषजस्तो हुनु भनेर नारीलाइ आशीर्वाद दिन मिल्दैन। त्यस्तो गर्दा नारी कै अपमान हुन्छ। यसकारण महिलाहरुलाई दिइने आशिर्वचनका श्लोकहरु पनि पुरुषको भन्दा फरक छ।
नारीहरुलाइ आशीर्वाद दिनुभन्दा पहिले नारीहरु भित्र रहेको देवीको अंंशको यसरी स्तुति गरिन्छ।
जयन्ती मङ्गला काली भद्रकाली कपालिनी।
दुर्गा क्षमा शिवा धात्री स्वाहा स्वधा नमोस्तुते ॥
सर्वमङ्गलमाङ्गल्ये शिवे सर्वार्थसाधिके।
शरण्ये त्रयम्बके गौरी नारायणि नमोस्तुते ॥
शरणागतदीनार्तपरित्राणपरायणे।
सर्वस्यार्तिहरे देवी नारायणी नमोऽस्तुते ॥
यसपछि मात्रै ई वचनले आशीर्वाद दिइन्छ। स्त्री र पुरुष दुवैका लागि प्रयोग हुने वचन भने यि हुन्
भद्रमस्तु शिवञ्चास्तु महालक्ष्मीः प्रसीदतु।
रक्षन्तु त्वां सदा देवाः सम्पदः सन्तु सुस्थिराः ॥
महाकाली महालक्ष्मीस्तथा महासरस्वती।
त्वयि नित्यं प्रसन्नास्ते सन्तु कल्याणदायिकाः ॥
अतः नारी र पुरुषका वास्तविक भिन्नता र नारीको आदरणीयताले गर्दा 'आयुर्द्रोणसुते।।' पुरुषकालागि मात्रै हो। (हाम्राकुरा)
