निस्सन्देह, मौसम नाटकीय रूपमा परिवर्तन भइरहेको छ र गहन तातो तरंगहरूको प्रमाण र उनीहरूको प्रभावहरू नियमित रूपले हामी ठूला र साना तरिकाले सामना गर्दछौं।
चरम गर्मीले हामी मध्ये धेरैलाई तनाब बनाउँदछ। धेरै रिस उठ्दछ र आक्रोशित बनाउछ । अझै तातो मौसमले मृत्युको सम्भावनासहित गहन स्वास्थ्य जोखिमहरू निम्त्याउन सक्छ । गर्मीको समयमा सबैभन्दा घातक घटनाहरू घट्ने सम्भावनाहरु रहन्छन् ।आँधी, चट्याङ , हावाहुरी , बाढी ,भूकम्प आदि जस्ता प्रकोप आउछ। गरिब देशहरूूूमा अझ गर्मीको प्रकोप झै धेरै हुन्छ। मान्छे भोकै हुने देशमा झन् मानिसको मृत्यु हुने संख्या अझै धेरै हुन्छ।
चरम तातोमा मानसिक स्वास्थ्य र व्यवहारमा महत्वपूर्ण प्रभाव पार्न सक्छ। चरम गर्मीमा हाम्रो व्यवहार र मानसिक स्वास्थ्यमा देखिने प्रभावहरु यस प्रकार छन्:
१.उग्रता(violence): अत्यधिक गर्मी र आक्रामकतासँग जोडिएको प्रमाणले हाम्रो बोलचाल भाषामा ",गर्मीले टाउको तातो, "गर्मीमा मेरो रगत उमाल्छ" जस्ता वाक्य व्यक्त गरिने सामान्य मानब भनाइ हुन् । एउटा अध्ययनले तापक्रम ४% ले वृद्धि भयो भने समूह हिंसामा १४% बृद्धि हुन्छ भन्छ। यसमा घरेलु हिंसा र यसले महिला र बालबालिकाहरूमा नकारात्मक प्रभावहरु पर्छन । आत्महत्या पनि एउटा उग्रताको प्रकार हो। गर्मीकोको समयमा आत्माहत्या चिसो मौसम भन्दा अलिक धेरै भएको थुप्रै किताब र लेखहरुमा समाबेस गरिएको पाइन्छ ।
२. मुड (mood): अमेरिका र मेक्सिकोमा आत्महत्या सम्बन्धी एउटा अध्ययनले ६०० मिलियन भन्दा बढी व्यक्तिहरुको सोसल मिडियामा एउटा रिसर्च गरे अनुसार डिप्रेसिप भाषा र आत्महत्या गर्ने विचारधारा बढेकोमा तापमानको ठुलो भूमिका छ भनेर देखाउछ जसले मानसिक स्वास्थ्यमा भएको कमी दर्साउछ ।
३. अनुभूति(Cognition): धेरै प्रकारका अध्ययनहरूले यस निष्कर्षलाई समर्थन गर्दछ कि गर्मीले संज्ञानात्मक कार्यहरूलाई कमजोर पर्छ ।
-हार्वर्ड अनुसन्धानकर्ताहरूले ४४ स्वास्थ्य विद्यार्थीहरूलाई अनुभूति, फोकस, प्रशोधन, प्रतिक्रिया समय र मेमोरी १२ दिनको गर्मी तरंगको बखत तुलना गरे। परिणामहरूले देखाए कि वातानुकूलित छात्रावासमा बस्ने विद्यार्थीहरूले गैर-वातानुकूलित छात्रावासमा बस्ने विद्यार्थीहरूको समान मिलान गरिएको समूहको तुलनामा राम्रो प्रदर्शन गरेका थिए।
-जटिल संज्ञानात्मक कार्यहरू जस्तै वर्किंग मेमोरी (स्थानिक काल परीक्षण, ढाँचा मान्यता) गर्मी तनावका कारण उल्लेख्य रूपमा स्मरण कम भएको देखिन्छ।
४. अनिद्रा: निद्रा समग्र कल्याण र स्वास्थ्यको लागि अनिवार्य कार्य हो। सामान्य निद्राको शुरुआत र मर्मत कोर शरीरको तापमानमा ड्रपको कारण सुरु हुन्छ। गर्मी बढेकोले अनिद्रामा योगदान पुर्याउँछ र बढ्दो अनिन्द्रले हाम्रो संयोजनमा असर पर्छ, सबै मनोवैज्ञानिक कठिनाइहरू बढाउने सम्भाव्यता र सामना गर्ने क्षमताहरू कमि गर्छ।
मौसम परिवर्तनको नकरात्मक प्रभाव समानरूपले हल हुँदैन र मानसिक रोग र लागुपदार्थ दुर्व्यवहारमा भएका वा लागेका व्यक्तिहरू चरम तातो र अन्य जलवायु परिवर्तन सम्बन्धी घटनाहरूको प्रभावको सबैभन्दा जोखिममा छन्। गरीबी, घरबारविहीन र चिसो वातावरणमा पहुँचको कमीको कारणले यस्ता व्यक्तिमा जोखिम अलिक उच्च तहमा हुन्छन । घरबारविहीन मानिसमा मानसिक स्वास्थ्यमा कम पहुच भएकाले बिरामीहरूको वातावरणमा थोरै नियन्त्रण हुन्छ, गर्मीको जोखिमबाट आफूलाई जोगाउने सीमित क्षमता र त्यसैले उनिहरू चरम जोखिममा हुन्छन्।
तातोमा तनाव / स्ट्रोक बिरूद्ध सबै भन्दा सुरक्षात्मक उपकरण कार्यरत वातानुकूलितको उपलब्धता हो। दुर्भाग्यवश, यस प्रकारको चिसो प्रणाली धेरै व्यक्तिको पहुँचबाट टाढा छन् जो समाजको सिमा रेखामा बस्छन् र सार्वजनिक शीतकालीन राहत केन्द्रहरूमा पहुँच गर्न सहयोग चाहिने हुन्छ । मानसिक स्वास्थ्य सेवा प्रदायकको रूपमा हामीले आफ्नो बिरामी र समुदायहरूलाई जोगाउन भरपुर सहयोग गर्नुपर्दछ।
धेरै समुदायहरू सार्वजनिक स्वास्थ्य, सामाजिक सेवाहरू, र आपतकालीन प्रतिक्रिया विभागहरूको साथ साझेदारीका कार्यक्रमहरूको कामप्रति सचेत छैनन। मानसिक स्वास्थ्य प्रदायकको हैसियतमा हामीले दुबै बिरामी र सहकर्मीहरूलाई शिक्षा दिनुपर्दछ र जनताको स्वास्थ्य वितरण प्रणालीमा समाजसेवी नेताहरूसँग मिलेर हाम्रो कमजोर बिरामी र समुदायहरूलाई चरम तातोका प्रतिकूल प्रभावहरूबाट बचाउन रोकथाम र हस्तक्षेप रणनीतिहरू डिजाइन गर्न सहयोग पुर्याउनु पर्छ।
(लेखक खड्का हाल मनोबैज्ञानका स्नातकोत्तरका विद्यार्थी हुन)
