- बिबेक दाहाल
विराटनगर नेपालको पूर्वी क्षेत्रमा अवस्थित एक महत्वपूर्ण सहर हो। यसको रणनीतिक अवस्थिति, ऐतिहासिक महत्व र विकासको सम्भावनाले यसलाई नेपालको एक प्रमुख आर्थिक केन्द्रको रूपमा स्थापित गर्ने अवसर प्रदान गर्दछ। विराटनगरलाई अझ सशक्त र चलायमान बनाउनका लागि विभिन्न क्षेत्रहरूमा ठोस योजना र कार्यान्वयन आवश्यक छ। विराटनगरलाई 'पूर्वको प्रवेशद्वार', 'बहुसांस्कृतिक शहर', 'स्मार्ट सिटी', वा 'आर्थिक इञ्जिन' जस्ता विशेषणहरूले चिन्न सकिन्छ। यी पहिचानहरूलाई अझ बलियो बनाउन र नयाँ आयामहरू थप्न निरन्तर प्रयास आवश्यक छ।
सर्वप्रथम, विराटनगरलाई एक आईटी हबको रूपमा विकसित गर्न सकिन्छ। आजको डिजिटल युगमा, सूचना प्रविधिको क्षेत्रमा रोजगारी र व्यवसायका अपार सम्भावनाहरू छन्। विराटनगरका युवाहरूलाई आईटी सम्बन्धी उच्चस्तरीय शिक्षा र तालिम प्रदान गरेर, उनीहरूलाई विश्वव्यापी आईटी बजारमा प्रतिस्पर्धी बनाउन सकिन्छ। यसका लागि सरकारी र निजी क्षेत्रको सहकार्यमा आधुनिक प्रविधि केन्द्रहरू, सफ्टवेयर पार्कहरू र स्टार्टअप इन्क्युबेटरहरूको स्थापना गर्न सकिन्छ। यसले स्थानीय युवाहरूलाई विराटनगरमै बसेर अन्तर्राष्ट्रिय कम्पनीहरूसँग काम गर्ने अवसर प्रदान गर्नेछ, जसले शहरको आर्थिक विकासमा महत्वपूर्ण योगदान पुर्याउनेछ।
दोस्रो, विराटनगरको जलवायु र जीवनशैलीलाई ध्यानमा राखेर शहरी गतिविधिहरूलाई पुनर्व्यवस्थित गर्न सकिन्छ।
विराटनगरको तातो हावापानीलाई मध्यनजर गर्दै, व्यावसायिक गतिविधिहरूलाई साँझ र रातको समयमा केन्द्रित गर्न सकिन्छ। बजार, होटेल र रेस्टुरेन्टहरूलाई रातको समयमा पनि सञ्चालन गर्न प्रोत्साहन गर्नाले शहरको अर्थतन्त्रलाई थप गतिशील बनाउनुका साथै पर्यटन क्षेत्रलाई पनि बढावा दिनेछ। यसका लागि सुरक्षा व्यवस्था सुदृढ गर्ने, सार्वजनिक यातायातको व्यवस्था मिलाउने र आकर्षक रात्रिकालीन गतिविधिहरूको आयोजना गर्ने जस्ता कदमहरू चाल्न सकिन्छ।
तेस्रो, विराटनगरलाई एक खेलकुद केन्द्रको रूपमा विकसित गर्न सकिन्छ। भारतसँगको नजिकको सम्बन्धलाई फाइदा उठाउँदै क्रिकेट, फुटबल जस्ता लोकप्रिय खेलहरूको प्रवर्द्धन गर्न सकिन्छ। अन्तर्राष्ट्रिय मापदण्डका खेल मैदानहरू, प्रशिक्षण केन्द्रहरू र खेल एकेडेमीहरूको स्थापना गर्नाले विराटनगरलाई दक्षिण एशियाकै एक प्रमुख खेलकुद गन्तव्यको रूपमा स्थापित गर्न सकिन्छ। यसले केवल स्थानीय खेलाडीहरूलाई अवसर प्रदान गर्नेछैन , यस्तो भए यहाँ खेल पर्यटनलाई पनि बढावा दिनेछ।
चौथो, विराटनगरको स्वास्थ्य सेवा र चिकित्सा शिक्षाको क्षेत्रमा भएको विकासलाई अझ बढावा दिन सकिन्छ। यहाँका अस्पताल र मेडिकल कलेजहरूलाई अत्याधुनिक सुविधाहरू थप्दै, गुणस्तरीय स्वास्थ्य सेवा र चिकित्सा शिक्षाको केन्द्र बनाउन सकिन्छ। विशेषज्ञ चिकित्सकहरूको उपलब्धता, उच्च गुणस्तरको सेवा र सस्तो उपचार खर्चले विराटनगरलाई मेडिकल पर्यटनको गन्तव्य बनाउन सक्छ। यसले स्थानीय अर्थतन्त्रलाई बढावा दिनुका साथै शहरको प्रतिष्ठा पनि बढाउनेछ।
पाँचौं, विराटनगरलाई व्यावसायिक र कर्पोरेट हबको रूपमा विकसित गर्न सकिन्छ। धेरै ठूला व्यापारिक घरानाहरूको वासस्थान र कर्पोरेट कार्यालयहरू यहाँ भएकोले, उच्चस्तरीय व्यावसायिक बैठक र सम्मेलनहरूको आयोजना गर्न उपयुक्त स्थान हो। यसका लागि आधुनिक सम्मेलन केन्द्रहरू, व्यावसायिक होटेलहरू र उच्च गतिको इन्टरनेट सेवा जस्ता पूर्वाधारहरूको विकास गर्नु आवश्यक छ। यसले विराटनगरलाई नेपालको व्यावसायिक राजधानीको रूपमा स्थापित गर्न मद्दत गर्नेछ।
छैटौं, विराटनगरको भौगोलिक अवस्थितिलाई ध्यानमा राख्दै यहाँ उद्योग र लगानीको वातावरण सिर्जना गर्न सकिन्छ। भारतीय सीमासँगको नजिकताले गर्दा अन्तर्राष्ट्रिय व्यापार र लगानीका लागि यो एक आकर्षक स्थान हुन सक्छ। सरकारले विशेष आर्थिक क्षेत्र वा उद्योग पार्कहरूको स्थापना गरी लगानीकर्ताहरूलाई विभिन्न सुविधा र सहुलियतहरू प्रदान गर्न सक्छ। यसले रोजगारीका अवसरहरू सिर्जना गर्नुका साथै स्थानीय अर्थतन्त्रलाई बलियो बनाउनेछ।
अन्त्यमा, विराटनगरको विकासलाई छेउछाउका पर्यटकीय स्थलहरूसँग जोड्न सकिन्छ। भेडेटार, इलाम, पाथीभरा मन्दिर र हलेसी जस्ता प्राकृतिक र धार्मिक महत्वका स्थलहरूसँग विराटनगरलाई जोड्ने एकीकृत पर्यटन प्याकेजहरू विकास गर्न सकिन्छ। यसले पर्यटन उद्योगलाई बढावा दिनुका साथै स्थानीय अर्थतन्त्रलाई थप बलियो बनाउनेछ। विराटनगरलाई यी स्थलहरूको प्रवेशद्वारको रूपमा विकसित गर्दा, यहाँ लामो समयसम्म पर्यटकहरूलाई आकर्षित गर्न सकिन्छ।
यी सबै क्षेत्रहरूमा ठोस योजना र लगानी गर्न सकियो भने विराटनगरले छिट्टै नै आफ्नो छुट्टै पहिचान बनाउन सक्नेछ। यो केवल एउटा व्यापारिक केन्द्र मात्र नभएर, एक बहुआयामिक, आधुनिक र समृद्ध सहरको रूपमा विकसित हुन सक्छ। विराटनगरको समृद्धिले न केवल स्थानीय अर्थतन्त्रलाई बलियो बनाउनेछ, बल्कि समग्र नेपालको आर्थिक विकासमा महत्वपूर्ण योगदान दिनेछ।
तर, यी सबै सम्भावनाहरूलाई साकार पार्न केही चुनौतीहरूको सामना गर्नुपर्ने हुन्छ। पूर्वाधार विकास, गुणस्तरीय शिक्षा र स्वास्थ्य सेवाको सुनिश्चितता, सुरक्षा व्यवस्थाको सुदृढीकरण र वातावरण संरक्षण जस्ता पक्षहरूमा ध्यान दिनु आवश्यक छ। साथै, स्थानीय समुदायको सहभागिता र समर्थन पनि महत्वपूर्ण हुनेछ।
विराटनगरसँग एक उज्ज्वल भविष्य छ। यसको भौगोलिक अवस्थिति, मानव संसाधन र विकासको सम्भावनाले यसलाई नेपालको एक अग्रणी सहरको रूपमा स्थापित गर्न सक्छ। सही योजना, लगानी र कार्यान्वयनले विराटनगरलाई एक आधुनिक, समृद्ध र बहुआयामिक सहरको रूपमा रूपान्तरण गर्न सक्छ, जसले समग्र देशको विकासमा महत्वपूर्ण योगदान दिनेछ।
