२० वर्षीया असली बाई अघिल्लो वर्ष नोभेम्बरमा केन्या पुगिन् । उनी राम्रो आय हुने रोजगारीको वाचा गराइएर केन्या पु¥याइएकी थिइन् ।
असली सात जनाको परिवारको जेठी छोरी हुन् । धेरै सन्तान भएका कारण असलीको बाबुआमालाई घरको गर्जो टार्न पनि कठिन भइरहेको थियो ।
त्यसै कारण घरकी पहिलो सन्तान असलीले सात वर्षको उमेरमा विद्यालय छाडन् बाध्य भइन् । त्यसपिछ उनी परिवारलाई भरथेग गर्न आफै काम गर्न थालिन् ।
यौन दासत्वको नारकीयता
एकपछि अर्को काम गर्दै उनी काठमाडौँमा नाच्ने पेसामा आइपुगिन् । सोही कामको सिलसिलामा उनको भेट विशाल भन्ने एक जना युवकसँग भयो । उनले विशाललाई आफ्नो समस्या बताइन् ।
विशालले उनलाई केन्यामा राम्रो आय हुने कामको प्रस्ताव राख्यो ? विशाल केन्यामा युवती पठाउने काम गर्दा रहेछन् ।
‘विशालले मसँग केन्याका एक जना व्यक्तिले कलाकार खोजिरहेको बतायो । उसको कुरा सुनेपछि म केन्या जान तयार भएँ,’ उनले भनिन्, ‘उसैले मलाई आसिफसँग भेटाइदियो ।’
सम्पर्क भएको एक हप्ताभित्र बाईले पासपोर्ट र हवाई टिकट पाइन् । त्यसको केही समयपछि उनी सुन्दर भविष्यको सपना बोकेर केन्याको तटवर्ती सहर मोम्बासा पुगिन् ।
नोभेम्बर १२ मा उनी मोई अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल ओर्लिइन् । विमानस्थलमा उनलाई लिन फोनमा कुरा भएको आसिफ आफै लिन गएका थिए । आसिफले बाईलाई बामबुरीस्थित एउटा एपार्टमेन्टमा लगे ।
एपार्टमेन्टमा दिनभरीजसो आराम गरेपछि उनलाई राति काममा लगियो । उनको काम गर्ने स्थान थियो, न्यालीस्थित ‘न्यु रङ्गिला बार’ । त्यहाँ उनलाई ‘मुजुरा’ भनिने नाच गर्न लगाइयो । त्यसअघि नै उनलाई काम दिनेहरुले उनको पासपोर्ट खोसिसकेको थियो ।
माथिको विवरण असली बाईले प्रहरीसामु सुनाएकी हुन् । उनी र उनका कैयौँ नेपाली सहकर्मीलाई हालै केन्याली प्रहरीले उद्धार गर्यो । उनीसँगै अन्य चारजनाले पनि नारकीय भोगाइ बताए ।
युवतीको बयानबाट केन्या कसरी यौन र बाल दासत्वको गन्तव्य बन्दै गएको छ भन्ने कुरामा प्रकाश पारेको छ । एक समय केन्यालाई यौन र बाल दासत्वको ट्रान्जिट मात्र मानिन्थ्यो तर पछिल्लो घटनाले अवस्था निक्कै विकराल भइसकेको सङ्केत गरेको छ ।
पछिल्लो अनुसन्धानको केन्द्रमा ‘न्यु रङ्गिला क्लब’ छ । यो मोम्बासाका व्यापारी आसिफ अमिराली अलिभाइ जेठाको स्वामित्वमा छ । यी तिनै ‘आसिफ’ हुन् जसले बाईलाई केन्या भित्र्यउन सघाएका थिए । केन्यामा राम्रो पहुँच भएका व्यवसायी आसिफले सन् २०१४ देखि क्लब सञ्चालन गर्दै आइरहेका थिए ।
केन्याको राष्ट्रिय दैनिक ‘डेली नेसन’ले आफूले प्राप्त गरेको कागजातको हवाला दिँदै, आसिफसँग क्यानडा र बेलायतको पासपोर्ट रहेको उल्लेख गरेको छ । आसिफकै फेसुबक प्रोफाइलमा पनि उनी क्यानडा वाइट मेडियामा काम गर्ने गरेको दाबी उल्लेख छ ।
नाचपछि नर्तकी र ग्राहकबीच ‘निजी सेसन’
सिमोन फ्रेसर युनिभर्सिटी र बर्नअबी सेन्ट्रल सेकन्डरी स्कुलमा अध्ययन गरेको दाबी गर्ने आसिफ विवाहित छन् । केन्याको तटवर्ती क्षेत्रका व्यवसायीहरुसँग आसिफको राम्रो सम्बन्ध भएको विश्वास गरिन्छ ।
उनको सुरक्षा क्षेत्रमा पनि राम्रो सम्बन्ध भएको विश्वास गरिन्छ । यसले गर्दा लामो समयदेखि कानुन उलङ्घन गरिहेका आसिफ पक्राउ पर्नबाट बचिरहेका थिए ।
अहिले उनलाई मानव बेचविखन गरेको, त्यस कार्यमा सघाएको र महिलाको पासपोर्ट कब्जामा लिएर भ्रमण कागजातमा हस्तक्षेप गरेको जस्ता कैयौँ मुद्दा लगाइएको छ ।
त्यस्तै उनीमाथि आफ्नो डान्स बारलाई मानव बेचबिखनका लागि प्रयोग गरेको आरोप पनि छ ।
रङ्गिला क्लब ठूलो रकम तिर्न सक्ने केही सीमित मानिसका लागि मात्र खुल्दै आएको थियो ।
‘क्लबको ढोका सामान्यता सधैँ बन्द रहन्थ्यो । भित्र जान चाहनेले ढोका ढक्ढक्याउनुपथ्र्यो, त्यसपछि गार्डले चेकजाँच गरेपछि मात्र तपाईंलाई तिनले चिने भने प्रवेश दिने व्यवस्था थियो,’ क्लब गएका तर नाम उल्लेख गर्न नचाहने एक जना मानिसले भने ।
मुजुरा दक्षिण एसियामा विकसित महिलाहरुले गर्ने रागात्मक नृत्य हो । मनोरञ्जन चलिरहँदा त्यसको अवलोकन गरिरहेकाले नृतङ्गनालाई टिप दिने गर्छन् । यदि ग्राहक नाचिरहेकी महिलाप्रति आकर्षित भयो भने तिनले पैसा तिरेर महिलासँग ‘निजी सेसन’को अवसर पाउँथे । यो कुरा डेली नेसनले आफ्नो स्रोतलाई उल्लेख गर्दै बताएको छ ।
प्रत्येक महिलालाई नृत्यको बेला अलग अलग स्टेज नाम दिइन्थ्यो । तिनलाई हरेक रात निश्चित रकम सङ्कलन गर्नुपर्ने लक्ष दिइएको हुन्थ्यो । तिनको कमाइ मासिक ५० हजार सिलिङ (विद्यमान मौद्रिक दरअनुसार १ केन्यन सिलिङ बराबर १.०९ रुपैयाँ हुन्छ) देखि ८० हजार सिलिङबीचमा हुन्थ्यो ।
तथापि तिनले प्रत्यक्ष रूपमा भने १० हजारदेखि १५ हजार सिलिङ पाउँछन् । बाँकी रकम मालिक आफैले नेपालमा रहेका युवतीका परिवारलाई पठाइदिन्थे ।
प्रहरीलाई दिएको बयानअनुसार क्लबमा काम गर्ने सबै नेपाली महिला न्यालीको एउटा एपार्टमेन्टमा बस्ने व्यवस्था गरिएको थियो । महिलाहरुलाई त्यस एपार्टमेन्टबाट क्लब लाने फर्काउनेबाहेक बाहिर निस्किने अनुमती थिएन ।
हप्तामा एक दिन भने तिनलाई बाहिर घुम्न लगिन्थ्यो तर त्यसबेला पनि तिनको निगरानीको लागि एक जना क्लबका कर्मचारी तिनीहरुसँगै हुन्थे ।
मासिक लक्ष्य
२६ वर्षे सन्जिता आले १० महिनादेखि बामबुरीको एपार्टमेन्टमा बसिरहेकी छिन् । उनका अनुसार उनलाई राति ९ बजेदेखि १० बजेबीचको समयमा चालकले ‘न्यु रङ्गिला क्लब’सम्म गाडीमा लान्थे ।
क्लब बन्द भएपछि बिहान ३ बजे उनलाई पुनः एपार्टमेन्टमा फिर्ता ल्याउँन्थे । यसै कारणले गर्दा १० महिनासम्म बसेको एपार्टमेन्टको बाटो अझै उनलाई थाहा छैन ।
‘हामीलाई कामको समयभन्दा अन्य समयमा घरबाहिर निस्कन दिइँदैनथ्यो,’ उनले भनिन्, ‘हामीलाई एक महिनामा एक दिन बिदाको व्यवस्था थियो । त्यो समयमा पनि मालिक हामीसँगै हुन्थेँ,’ उनले थपिन् ।
महिलाहरुको मोबाइलको प्रयोगमा पनि नियन्त्रण गरिएको थियो । दिउँसो ३ देखि ६ बजे बीच बाहेकको समयमा तिनको मोबाइल खोसेर राखिन्थ्यो ।
नृत्यको समयमा आसिको उपनाम दिइएको सन्जितालाई मासिक ४ लाख सिलिङको लक्ष दिइएको थियो । उनको तलब भने ८० हजार सिलिङ थियो । ‘हामी स्टेजमा नाचिरहँदा, ग्राहकले हामीलाई टिप दिने गर्थे । कुन नर्तकीका लागि टिप दिइएको हो, सोही नर्तकीको नाम लेखिएको टोकरीमा पैसा जम्मा गरिन्थ्यो ।’
अर्की नेपाली ३० वर्षे रन्जिता विकको कथा पनि लगभग उस्तै छ । पारिवारिक कठिनाइका कारण चाँडै विद्यालय छाडेको, त्यसपछि आय आर्जनको लागि नाच्न थालेको, कसैमार्फत आसिफसँग सम्पर्क पुगेको र केन्या पुगेको ।
‘मेरो एक जना साथीले मलाई आसिफ भन्ने मानिससँग सम्पर्क गरायो । आसिफले मलाई फोनबाट अन्तरर्वाता लियो । फोनमा मैले एक महिनाको एड्भान्स मागे । उसले मलाई जहाज टिकट र ८० हजार सिलिङ पठाइदिए । त्यस रकमले उता ऋण तिरेर म यता आएँ,’ उनले भनिन् ।
रन्जिता अघिल्लो वर्ष मोई अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा उत्रिइन् । एअरपोर्टमा उनले आसिफ र उनका चालकलाई भेटिन् । त्यहाँबाट उनलाई बमबुरीको एपार्टमेन्टमा लगियो जहाँ उनले आसिफलाई आफ्नो पासपोर्ट बुझाइन् ।
‘अपार्टमेन्टमा मेरो भेट ८ नेपाली महिलासँग भयो । सोही साँझ ९ बजे हामीलाई गाडीले क्लब पु¥यायो,’ त्यसपछि उनको नियन्त्रित दैनिकी सुरु भयो ।
प्रहरीको छापा
यो वर्षको अप्रिल १३ अघिसम्म सबै कुरा यथावत चलिरहेको थियो । अप्रिल १३ बिहान ३ बजे प्रहरीले क्लबमा छापा मार्यो ।
‘प्रहरी आउँदा म स्टेजमा नाचिरहेको थिएँ । तिनले आफूहरु प्रहरी भएको बताउँदै हामीलाई आआफ्नो स्थानमा बस्न भने । तिनले केही फोटो खिचेपछि हामीलाई प्रहरी स्टेसन ल्याए । त्यहाँ गएपछि मलाई बयानका लागि आग्रह गरिएको थियो,’ उनले भनिन् ।
अर्की महिला सन्जु गुरुङ विवाहित हुन् । उनलाई केन्या गएर फर्केकी एक जना साथीले केन्यामा नाच्ने काममा धेरै पैसा हुने बताएकी थिइन् । ‘त्यसपछि मैले आफू पनि केन्या जाने सोच बनाउन थालेँ । मेरा श्रीमान् घर बनाउने ज्यामी हुनुहुन्छ, उहाँको त्यति धेरै कमाइ नहुने भएकाले घरपरिवार र सन्तानका लागि म यहाँ आउने सोच बनाएको थिएँ,’ सन्जुले भनिन् ।
उनले पनि आसिफलाई फोनमार्फत अन्तरवार्ता दिएकी थिइन् । ६० हजार सिलिङ एड्भान्स पाएपछि उनी राम्रो आय हुने पक्का हुँदै केन्या उडिन् । तर त्यहाँ उनको पासपोर्ट खोसियो र त्यसपछि उनको ११ नेपालीसँग बमबुरी एपार्टमेन्टमा बन्दी जीवन सुरु भयो ।
मानव बेचबिखन र यौन शोषण
प्रहरीले छापा मारेर क्लबमा काम गर्ने १२ नेपाली महिलाको उद्धार गरिएको थियो । केन्यामा उक्त छापालाई अन्तर्राष्ट्रिय मानव बेचविखनविरुद्ध उठाइएको ठूलो सफलताको रूपमा हेरिएको छ । महिलालाई यही महिनाको अन्त्यसम्म तिनको देश फिर्ता गरिने आशा गरिएको छ ।
सन् २०१८ को मानव बेचविखनसम्बन्धी विश्वव्यापी रिपोर्टअनुसार यौनिक शोषण र बलजफ्ती श्रम मानव बेचविखनको प्रमुख कारण हो ।
कुल मानव बेचबिखनमा यौन शोषणका लागि हुने बेचबिखन आधा हिस्सा हुन आउँछ । त्यस्तै बलजफ्ती श्रमका लागि ४९ प्रतिशत मानव बेचबिखन हुने गर्छ ।
यसमा धेरैजसो पीडित महिला र बालबालिका छन् । रिपोर्टले प्रहरीमा दर्ता हुने मानव बेचबिखनको घटनाको सङ्ख्या बढेको देखाएको छ ।
‘यसले मानव बेचबिखन बढेको जनाउनुका साथै राष्ट्रिय स्तरमा यो अपराध पहिचान गर्ने र पीडितलाई पहिचान गर्न सक्ने सामर्थमा वृद्धि भएको पनि देखाउँछ,’ रिपोर्टले भनेको छ ।
सन् २०१८ को अमेरिकी विदेश मन्त्रालयको रिपोर्टले केन्यालाई मानव बेचबिखनको स्रोत, गन्तव्य र ट्रान्जिट राष्ट्रको रूपमा व्याख्या गर्छ ।
उता पक्राउ परेका आसिफलाई विभिन्न आरोप लागेको छ । तिनमा दुई नाबालिकालाई आर्थिक शोषण गरेको आरोप पनि छ ।
तिनलाई बालबालिकाको शारीरिक, मानसिक र सामाजिक विकासमा हानिकारक हुने वातावरण (बार)मा नचाएको आरोप छ ।
त्यसबाहेक उनलाई गैरकानुनी रूपमा विदेशीलाई केन्यामा काम गराएको र श्रम स्वीकृतिबिना नै व्यवसाय चलाएको मुद्दा पनि परको छ । अनुसन्धानका क्रममा केन्याको नागरिकता नभएका आसिफसँग दुईवटा देशको पासपोर्ट भेटिएपछि उनको नागरिकतामाथि पनि प्रश्न उठाइएको छ ।
यस मुद्दामा अर्को हप्ताको शुक्रबारबाट अदालती सुनुवाइ सुरु हुनेछ ।
